Een taalportfolio NT2 12+

Monic Breed & Theun Meestringa · 19de Conferentie Het Schoolvak Nederlands · 2005 · pagina 17 - 21

EEN TAALPORTFOLIO NT2 12+

Monic Breed en Theun Meestringa

Inleiding

Om te kunnen communiceren over taalbeheersingniveaus van tweedetaalleerders hebben leerlingen, docenten en scholen in het voortgezet onderwijs een instrument nodig. Met zo'n instrument kunnen de mogelijkheden worden vergroot voor een ononderbroken leerlijn en afstemming tussen lessen NT2, Nederlands en andere vakken met Nederlands als voertaal.

1 Een taalportfolio NT2

Een Taalportfolio NT2 is zo'n instrument. Het kan voor leerling en docent zichtbaar maken welk niveau bereikt is en aan welke onderdelen / vaardigheden de leerling (en docent) verder kan werken. Het sluit aan bij de portfolio-ontwikkelingen in het onderwijs. In het kader van de doorstroming van leerlingen van isk naar vmbo en van vmbo naar roc is een gemeenschappelijk kader voorwaarde voor communicatie over doorgaande taalleerlijnen.

Binnen de BVE zijn reeds een Taalportfolio NT2 en een Raamwerk NT2 ontwikkeld. Een Taalportfolio bestaat uit:

een Taalpaspoort;
een Taalbiografie;
een Taaldossier met Checklists voor vijf vaardigheden: luisteren, gesprekken voeren, spreken, lezen en schrijven. Een checklist geeft op elk niveau voor verschillende subvaardigheden taaltaken in 'ik kan'-formuleringen met enkele voorbeeldsituaties en een korte toelichting. (Zie kader).

Het Raamwerk bevat descriptoren, subvaardigheden, tekstkenmerken en strategieën en voorbeelden bij de descriptoren. Daarnaast is er voor BVE een Stalenboek met passende assessmenttaken ontwikkeld. Bureau ICE ontwikkelt een bij het Raamwerk passend assessmentinstrument.

Het Taalportfolio NT2 voor volwassenen past binnen het Common European Framework of References for Languages (CEF). Dit Framework onderscheidt zes niveaus:

- Al en A2, voor de beginnende taalgebruikers;

B1 en B2 voor de onafhankelijke taalgebruikers;

Een Taalportfolio NT2 12+ - Monic Breed en Theun Meestringa 1 17

- Cl en C2 voor de vaardige taalgebruikers.

In een matrix voor zelfevaluatie (ook wel: grid, zie illustratie) zijn de vijf vaardigheden op de zes niveaus globaal omschreven. De instrumenten van het Taalportfolio NT2 voor volwassenen worden in toenemende mate in gebruik genomen. Ze zijn gericht op volwassen migranten. Voor het leren van moderne vreemde talen zijn er al eerder taalportfolio's ontwikkeld voor leerlingen vanaf 9 jaar tot en met volwassenen.

2 Voor 12 jaar en ouder

Om bovengenoemde documenten ook voor leerlingen van 12 jaar en ouder die Nederlands als tweede taal leren geschikt te maken is het Taalportfolio NT2 12+ ontwikkeld. Dit gebeurde door SLO op aanvraag van de sectie NT2 van Vereniging Leraren Levende Talen en Marant Educatief uit Arnhem.

Besloten is de bestaande matrix als uitgangspunt te gebruiken samen met de checklists met de handelingen en de subvaardigheden van het Taalportfolio NT2 voor volwassenen. Ook de leerlingvriendelijke formuleringen van deze onderdelen binnen het CEF voor moderne vreemde talen voor leerlingen van 12 jaar en ouder zijn als voorbeeld genomen.

Bij het aanpassen van het Taalportfolio aan isk en vmbo gaat het vooral om bij de 'ik kan'-beweringen passende voorbeeldsituaties en voorbeelden te vinden die voor de leerlingen realistisch en herkenbaar zijn. Aangezien het kader voor een Taalportfolio NT2 12+ reeds (als CEF) vastgesteld is, gaat het om de aanpassing en nadere invulling daarvan voor de doelgroep leerlingen van 12+ die Nederlands als tweede taal leren. Eventuele aanvaarding of erkenning van het in dit project te ontwikkelen Taalportfolio NT2 12+ door de Raad van Europa (de validering) zal een volgende stap zijn.

Inmiddels is het taalportfolio met bijbehorende teksten verschenen op www.europeestaalportolio.nl waar de leerling en de docent de checklists digitaal kunnen invullen. Om het overzicht te houden voor de docent hebben we ook de papieren versies digitaal beschikbaar gemaakt op www.slo.nl/isk. Naast het Taalportfolio (met biografie, paspoort en dossier) en de Matrix voor zelfinschatting zijn de checklists voor vijf vaardigheden te downloaden. Voor docenten zijn een beknopte handleiding, een overzicht van Ik-kan-formuleringen en scoreformulieren in Excel toegevoegd.

3 Implementatie

In 2006 is het de bedoeling dat docenten aan de slag gaan met de implementatie van het taalportfolio. Om hen daarin te begeleiden, geven we een aantal workshops samen met de sectie Nederlands van Levende Talen. Ook op de Conferentie van de Beroepsvereniging van docenten Nederlands als tweede taal bieden we een workshop

18 I Een Taalportfolio NT2 12+ - Monic Breed en Theun Meestringa

aan. Zaken die aan de orde komen: wat is een taalportfolio, leren werken met een taalportfolio, werken met een taalportfolio in de les: van lesmateriaal naar leerzame activiteiten op niveau, van niveau naar leerzame opdrachten.

Meer informatie bij: Theun Meestringa: t.meestringa@slo.nl of Monic Breed: m. breed@slo. nl.

Ã‚Â

A2 Schrijven
`Ik kan' - beschrijvingen	Voorbeeld van situaties	Toelichting
Ik kan een eenvoudig, persoonlijk briefje of e-mail schrijven.	Je kunt een vriend bedanken voor een cadeautje.	Het gaat om korte briefjes, waarin je iemand bedankt, of iets vraagt of vertelt of je verontschuldigt. Je
	Je kunt een briefje	gebruikt voorbeeldzinnen
	schrijven om vrij te	of zinnen die je zelf
	vragen van je stage.	bedenkt. Als je zelf zinnetjes maakt, maak je
	Je kunt je vrienden	misschien wel
	uitnodigen voor een	grammaticale fouten.
	feestje.	Spelfouten komen misschien ook veel voor.
	Je kunt in een briefje of	Toch kan de lezer je
	e-mail bij een klasgenoot een afspraak afzeggen en een reden geven.	briefje goed begrijpen.

Een Taalportfolio NT2 12+ - Monic Breed en Theun Meestringa 19

Grid / Matrix voor zelfevaluatie Taalportfolio NT2 12+

Ã‚Â

	Begrijpen	Spreken	Schrijven
Luisteren	Lezen	Productie	Interactie
	Ik kan moeiteloos gesproken taal begrijpen, in welke vorm dan ook, hetzij in direct contact, hetzij via radio of tv, zelfs wanneer in een	Ik kan moeiteloos vrijwel alle vormen van de geschreven taal lezen, inclusief abstracte, structureel of linguïstisch	Ik kan een duidelijke, goedlopende beschrijving of redenering presenteren in een stijl die past bij de context en	Ik kan zonder moeite deelnemen aan welk gesprek of discussie dan ook en ben zeer vertrouwd met idiomatische uitdrukkingen en	Ik kan een duidelijke en vloeiend lopende tekst in een gepaste stijl schrijven. Ik kan complexe brieven, verslagen of artikelen schrijven
	snel moedertaaltempo gesproken	complexe teksten, zoals	in een doeltreffende logische	spreektaal. Ik kan mezelf vloeiend	waarin ik een zaak weergeef in een
, n	wordt als ik tenminste enige tijd heb om vertrouwd te raken met het	handleidingen, specialistische artikelen en literaire werken.	structuur, zodat de toehoorder in staat is de belangrijke	uitdrukken en de fijnere betekenisnuances precies	doeltreffende, logische structuur, zodat de lezer de belangrijke punten
	accent.		punten op te merken en te onthouden.	weergeven. Als ik een probleem tegenkom, kan ik mezelf hernemen en mijn betoog zo herstructureren dat andere mensen het nauwelijks merken.	kan opmerken en onthouden. Ik kan samenvattingen van en kritieken op professionele of literaire werken schrijven.
	Ik kan een langer betoog begrijpen, zelfs wanneer dit niet duidelijk	Ik kan lange en complexe feitelijke en literaire teksten	Ik kan duidelijke, gedetailleerde beschrijvingen	Ik kan mezelf vloeiend en spontaan uitdrukken zonder merkbaar naar	Ik kan me in duidelijke, goed gestructureerde tekst uitdrukken en
	gestructureerd is en wanneer	begrijpen, en het gebruik van	geven over complexe	uitdrukkingen te hoeven zoeken. Ik	daarbij redelijk uitgebreid
	relaties slechts impliciet zijn en niet	verschillende stijlen	onderwerpen en daarbij	kan de taal flexibel en effectief	standpunten uiteenzetten. Ik kan in
	expliciet worden aangegeven. Ik	waarderen. Ik kan	subthema's integreren,	gebruiken voor sociale en	een brief, een opstel of een verslag
C)	kan zonder al te veel inspanning tv- programma's en films begrijpen.	gespecialiseerde artikelen en lange technische instructies	specifieke standpunten ontwikkelen en het geheel	professionele doeleinden. Ik kan ideeën en meningen met precisie	schrijven over complexe onderwerpen en daarbij de voor mij belangrijke
		begrijpen, zelfs wanneer deze	afronden met een passende	formuleren en mijn bijdrage vaardig	punten benadrukken. Ik kan schrijven
		geen betrekking hebben op mijn terrein.	conclusie.	aan die van andere sprekers relateren.	in een stijl die is aangepast aan de lezer die ik in gedachten heb.
	Ik kan een langer betoog en lezingen begrijpen en zelfs com-	Ik kan artikelen en verslagen lezen die betrekking hebben	Ik kan duidelijke, gedetailleerde beschrijvingen	Ik kan zodanig deelnemen aan een vloeiend en spontaan gesprek, dat	Ik kan een duidelijke, gedetailleerde tekst schrijven over een breed scala
	plexe redeneringen volgen, wanneer het onderwerp redelijk	op eigentijdse problemen, waarbij de schrijvers een	presenteren over een breed scala van onderwerpen die	normale uitwisseling met moedertaalsprekers redelijk	van onderwerpen die betrekking hebben op mijn interesses. Ik kan een
	vertrouwd is. Ik kan de meeste	bepaalde houding of	betrekking hebben op mijn	mogelijk is. Ik kan binnen een	opstel of verslag schrijven, informatie
	nieuws- en	standpunt innemen. Ik kan	interessegebied. Ik kan een	vertrouwde context actief	doorgeven of redenen aanvoeren ter
	actualiteitenprogramma's op de tv	eigentijds literair proza	standpunt over een actueel	deelnemen aan een discussie en	ondersteuning vóór of tégen een
	begrijpen. Ik kan het grootste deel	begrijpen.	onderwerp verklaren en de	hierin mijn standpunten uitleggen	specifiek standpunt. Ik kan brieven
	van films in standaarddialect begrijpen.		voordelen en nadelen van diverse opties uiteenzetten.	en ondersteunen.	schrijven waarin ik het persoonlijk belang van gebeurtenissen en ervaringen aangeef.
	Ik kan de hoofdpunten begrijpen	Ik kan teksten begrijpen die	Ik kan uitingen op een simpele	Ik kan de meeste situaties aan die	Ik kan eenvoudige samenhangende
	wanneer in duidelijk uitgesproken standaarddialect wordt gesproken	hoofdzakelijk bestaan uit hoogfrequente, alledaagse of	manier aan elkaar verbinden, zodat ik ervaringen en	zich kunnen voordoen tijdens een reis in een gebied waar de	tekst schrijven over onderwerpen die vertrouwd of van persoonlijk belang
	over vertrouwde zaken die ik regelmatig tegenkom op mijn werk, school, vrije tijd enz. Ik kan de hoofdpunten van veel radio- of tv-	aan mijn werk gerelateerde taal. Ik kan de beschrijving van gebeurtenissen, gevoelens en wensen in	gebeurtenissen, mijn dromen, verwachtingen en ambities kan beschrijven. Ik kan in het kort redenen en verklaringen	betreffende taal wordt gesproken. Ik kan onvoorbereid deelnemen aan een gesprek over onderwerpen die vertrouwd zijn, of mijn	zijn. Ik kan persoonlijke brieven schrijven waarin ik mijn ervaringen en indrukken beschrijf.
	programma's over actuele zaken of over onderwerpen van persoonlijk of beroepsmatig belang begrijpen, wanneer er betrekkelijk langzaam en duidelijk gesproken wordt.	persoonlijke brieven begrijpen.	geven voor mijn meningen en plannen. Ik kan een verhaal vertellen, of de plot van een boek of film weergeven en mijn reacties beschrijven.	persoonlijke belangstelling hebben of die betrekking hebben op het dagelijks leven (bijvoorbeeld familie, hobby's, werk, reizen en actuele gebeurtenissen).
	Ik kan zinnen en de meest	Ik kan zeer korte eenvoudige	Ik kan een reeks uitdrukkingen	Ik kan communiceren over	Ik kan korte, eenvoudige notities en
	frequente woorden begrijpen die	teksten lezen. Ik kan	en zinnen gebruiken om in	eenvoudige en alledaagse taken	boodschappen opschrijven. Ik kan
	betrekking hebben op gebieden die	specifieke voorspelbare	eenvoudige bewoordingen	die een eenvoudige en directe	een zeer eenvoudige persoonlijke
	van direct persoonlijk belang zijn	informatie vinden in	mijn familie en andere	uitwisseling van informatie over	brief schrijven, bijvoorbeeld om
	(bijvoorbeeld basisinformatie over mezelf en mijn familie, winkelen, plaatselijke omgeving, werk). Ik kan de belangrijkste punten in korte, duidelijke eenvoudige boodschappen en aankondigingen volgen.	eenvoudige, alledaagse teksten zoals advertenties, folders, menu's en dienstregelingen en ik kan korte, eenvoudige, persoonlijke brieven begrijpen.	mensen, leefomstandigheden, mijn opleiding en mijn huidige of meest recente baan te beschrijven.	vertrouwde onderwerpen en activiteiten betreffen. Ik kan zeer korte sociale gesprekken aan, alhoewel ik gewoonlijk niet voldoende begrijp om het gesprek zelfstandig gaande te houden.	iemand voor iets te bedanken.
	Ik kan vertrouwde woorden en basiszinnen begrijpen die mezelf, mijn familie en directe concrete om-	Ik kan vertrouwde namen, woorden en zeer eenvoudige zinnen begrijpen, bijvoorbeeld	Ik kan eenvoudige uitdrukkingen en zinnen gebruiken om mijn	Ik kan deelnemen aan een eenvoudig gesprek, wanneer de gesprekspartner bereid is om	Ik kan een korte, eenvoudige ansichtkaart schrijven, bijvoorbeeld voor het zenden van vakantiegroeten.
	geving betreffen, wanneer de	in mededelingen, op posters	woonomgeving en de mensen	zaken in een langzamer	Ik kan op formulieren persoonlijke
	mensen langzaam en duidelijk	en in catalogi.	die ik ken, te beschrijven.	spreektempo te herhalen of	details invullen, bijvoorbeeld mijn
	spreken.			opnieuw te formuleren en mij helpt bij het formuleren van wat ik probeer te zeggen. Ik kan eenvoudige vragen stellen en beantwoorden die een directe behoefte of zeer vertrouwde onderwerpen betreffen.	naam, nationaliteit en adres noteren op een hotelinschrijvingsformulier.

Council of Europe / Conseil de l'Europe 2001 (vertaling John de Jong en Francis Staatsen)

20 I Een Taalportfolio NT2 12+ - Monic Breed en Theun Meestringa

Literatuur

CINOP (2003), Europees Taalportfolio voor volwassen tweede-taalleerders. 's-Hertogenbosch: CINOP.

Council of Europe (2001), The Common European Framework of Reference for Languages: Learning, Teaching, Assessment. Cambridge: Cambridge University Press.

Dalderop, K., Liemberg, E., & E Teunisse (red.) (2002), Raamwerk NT2. De Bilt: Bve-raad.

Dalderop, K. & F. Teunisse (2002), Stalenboek Assessment, De Bilt: Bve-raad.

Driessen, M., Liemberg, E., Leenders, E., Exter, E. den & E. van Kleunen (2004), Referentiedocument 'Talen in de kwalificatieprofielen' Moderne Vreemde Talen en Nederlands. Advies aan het procesmanagement. Enschede: SLO.

Jong, J.H.A.L. de & G. Stoks (red.) (2001), "Het Europees Referentiekader". In: Levende Talen Tijdschrift, 2/3.

Meestringa, T. & M. Breed (2004), "Het CEF en moedertaal". In: Moer 2004/4, p. 128-139.

Meijer, D. & E. Liemberg (red.) (2004), Taalprofielen. Enschede: Nationaal Bureau Moderne Vreemde Talen (NaB-MVT).

Pijls, T (2002), Invoeringshandboek Portfolio NT2. De Bilt: Bve raad.

Stoks, G. (2001), "Beter taalonderwijs met een taalportfolio?" In: Levende Talen Tijdschrift, jaargang 2/3, p. 10-19.

Valk, R. (2002), NT2-niveaus: leerdoelen en lesmateriaal. Enschede: SLO (Studie en onderzoek binnen het project Nederlands VO, nr. 34).

Valk, R. & K. Heesters (2001), Taal in vakken. Taalniveaus NT2 in het voortgezet onderwijs. Lienden: Bureau ICE.

www.cinop.nl/portfoliont2

www.europeestaalportfolio.nl

www.nabmvt.nl

-www.slo.nl/isk

Een Taalportfolio NT2 12+ - Monic Breed en Theun Meestringa 1 21

Labels

Dit artikel is onderdeel van

Onderdeel van