Jef Pepermans · 2de Conferentie Het Schoolvak Nederlands · 1987 · pagina 16
Jef Pepermans (10.30 u. - R013)
De gammele glamour van het grammatica-onderwijs
Tien jaar geleden leidde het advies van de ACLO-M om het 'gebruikelijke grammatica-onderwijs in de lagere school' af te schaffen tot verhitte polemieken, ook in. Vlaanderen. Ondertussen is die storm reeds enige tijd geluwd : wat heeft hij aangericht ? Ik heb de stellige indruk dat alle schepen van de vroegere vloot alweer opnieuw in de vaart zijn. baar-naast kwamen er wel 'kapers op de kust' : onder de vlag van de nieuwe
rederij 'Taalbeschouwing' zijn een aantal nieuwe schepen uitgevaren (hoeveel ? en dekt die vlag wel steeds dezelfde lading ?)
In mijn bijdrage wil ik de discussie over grammatica en taalbeschouwing opnieuw aanwakkeren door de traditionele schoolgrammatica te lijf te gaan met een nieuw breekijzer, nl. de intuitieve grammaticale kennis van de (jonge) taalgebruiker (de zgn. 'interne grammatica').
Tussen 0 en 5 jaar (d.w.z. voor de leerplichtige leeftijd) verwerft elk kind een ontzettende hoeveelheid kennis en vaardigheden. Dat leren gebeurt incidenteel : uit schijnbaar doelloze 'handelingen' distilleert het menselijk brein cognitieve schema's, principes, voorschriften enz., die steeds fijnmaziger en efficiënter ge(her)structureerd worden.
Het taalverwervingsproces verloopt op een gelijkaardige manier. Via talige interactie met zijn omgeving bouwt het kind (onbewust) een ongelooflijk ingewikkelde 'interne grammatica' op, die hem in staat stelt zich flink te behelpen in mondelinge communicatie.
Met deze intuitieve kennis wordt in het traditionele grammatica-onderwijs niet of nauwelijks rekening gehouden. Dat blijkt uit leerplannen en schoolboeken van zowel lager als secundair onderwijs. Deze 'vreemdetalen'-aanpak is zeker niet bevorderlijk voor de taalvaardigheid van de leerling. Hoe deze interne grammatica op een zinvolle en efficiënte manier kan ingeschakeld worden in het onderwijs, wordt aangetoond met concrete voorbeelden, o.m. uit "Eigenwijzer", een basisspraakkunst ten behoeve van de werkwoord-spelling. Daaruit zal blijken dat het op deze manier expliciteren van intuitieve grammaticale kennis ook voor jonge leerlingen in bepaalde gevallen nuttig en nodig is.
11
