Vakwijzer door en voor Neerlandici

was veel belangstelling voor dit werk: voor Nederlands gaven zich in januari 2001 zestien mensen op. Maar: uiteindelijk bleven er vier actieve vullers en beoordelaars over. Het enthousiasme was groot, maar in de praktijk is de beschikbare tijd toch vaak een knelpunt. In augustus 2001 bereikte de vakcommunity Nederlands het eerste doel: er waren 1000 beoordeelde URL's voor Nederlands in de database.

3 De zoekmachine van Vakwijzer

Tot dusver is alleen de invoerkant aan de orde gekomen, maar er is ook een `zoekkant': Vakwijzer pretendeert de zoekmachine voor het onderwijs te zijn. De zoekmachine is voor iedereen beschikbaar: http://vakwijzer.kennisnet.nl. Je kunt zoeken op verschillende manieren: op trefwoord en/of met opties voor een bepaald vakgebied of onderwijsniveau. Je kunt ook bladeren per vak en binnen dat vak op onderwerpen en je kunt bladeren volgens de SISO-indeling: een indeling die in veel openbare bibliotheken en schoolmediatheken gebruikt wordt.

Wat onderscheidt Vakwijzer van andere zoekmachines zoals bijvoorbeeld http://www.google.com? Met Vakwijzer zoek en blader je in een beschermde omgeving. De bronnen zijn uitgekozen en beschreven door een heleboel docenten. De docenten nemen alleen pagina's in Vakwijzer op die ze van belang vinden in het onderwijs.

4 Categoriseren en beoordelen van bronnen in Vakwijzer

De bronnen worden gecategoriseerd op de volgende punten:

•  een indeling naar doelgroep, onderwijsniveau en onderwerp

onderwijskundige trefwoorden

•  een onafhankelijke korte omschrijving

•  een kwaliteitsoordeel

De doelgroepen zijn: leerlingen, docenten, ouders, managers. De onderwijsniveaus weerspiegelen de indeling in het Nederlandse onderwijs en de onderwerpen zijn ontleend aan kerndoelen en eindtermen voor het vak. Voor Nederlands worden de volgende domeinen onderscheiden:

• Taalvaardigheden

• Taalbeschouwing

• Fictie

Deze domeinen zijn onderverdeeld. Taalvaardigheden heeft bijvoorbeeld de volgende subdomeinen:

• Argumenteren

• Kijken

Lezen

Luisteren

•  Schrijven

Spreken

256 I Vakwijzer door en voor Neerlandici - Willy Weijdema & Carl Brüsewitz

Behalve de vakdomeinen zijn er ook enkele algemene domeinen zoals Oriëntatie op studie en beroep en Vakondersteunende informatie.2

Het categoriseren en beoordelen gaat met een formulier. Voor de korte omschrijving en voor het invoeren van trefwoorden heeft de beoordelaar soms ook input van de website zelf. Bouwers van website kunnen 'meta-informatie' toevoegen: een samenvatting en 'keywords', trefwoorden dus. Deze meta-informatie wordt door zoekmachines gebruikt en soms door vooral commerciële websitebouwers misbruikt om hoog in de zoekresultaten te verschijnen. De beoordelaar in Vakwijzer krijgt ook de meta-informatie van de website, maar beslist zelf of hij deze handhaaft, aanpast of zelfs helemaal vervangt door een eigen samenvatting en trefwoorden.

Het moeilijkste is natuurlijk het kwaliteitsoordeel. De beoordelaars kennen sterren toe: van één ster tot vijf sterren. Maar op grond waarvan? Op de lerarenopleiding Windesheim te Zwolle heeft Carl Brüsewitz een instrument ontwikkeld waarmee studenten websites kunnen beoordelen. Het instrument bestaat uit een aantal vragen waarop met ja of nee kan worden geantwoord. Hoe meer vragen met ja worden beantwoord, hoe beter de site is. De vragen staan in het kader hieronder.

Uiteindelijk blijft de beoordeling toch een subjectief element bevatten. Daarom is het zo goed, dat een bron in Vakwijzer door meerdere beoordelaars beoordeeld kan worden. Vakwijzer middelt als het ware de beoordelingen. In de zoekmachine verschijnt onder meer het aantal sterren dat is toegekend, maar ook hoeveel beoordelaars de site beoordeeld hebben.

Elke beoordeling moet geaccordeerd worden. Pas na accordering wordt de beoordeling door het programma verwerkt. Een beoordelaar kan niet zijn eigen beoordelin-

Vakwijzer door en voor Neerlandici - Willy Weijdema & Carl Brüsewitz 257

gen accorderen, dat moet altijd iemand anders doen. Aanvankelijk had alleen de communitymanager de accorderingsrechten. Zo konden we overzien, of we als beoordelingsgroep ongeveer op één lijn zaten. Na een half jaar zijn twee actieve beoordelaars ook gaan accorderen.

5 Vakwijzer en de SPIN

In 2002 waren bibliotheken ook al actief op internet en bezig met het categoriseren van websites. De openbare bibliotheken in de randstad van Nederland waren hiermee bezig in het kader van een project genaamd De SPIN. Precies op tijd hebben zij zich aangesloten bij Kennisnet. Elke vakcommunity wordt nu bijgestaan door een bibliotheekmedewerker. Hij/zij codeert de websites met de SISO-codes, zodat er in Vakwijzer ook gezocht kan worden met de SISO-codes, net als in de 'fysieke' bibliotheek. SISO is een systeem waarin aan non-fictie een getal tussen de 0 en 1000 wordt toegekend. Het is al jaren in bibliotheken in gebruik en het is een goed systeem om boeken op te bergen. Nu kunnen we ervaren hoe zo'n systeem op internet werkt, want: de informatie op internet is niet tastbaar en hoeft niet in een rijtje geplaatst te worden.³

Het resultaat van de samenwerking tussen de SPIN en Vakwijzer is te zien op http://spin.bibliotheek.nl

6 Vakwijzer gebruiken in uw eigen educatieve website: de URLbuilder

Een heel geavanceerde voorziening in Vakwijzer is de URL-builder. Steeds meer docenten gaan opdrachten verstrekken via internet. Bij die opdrachten hoort meestal een lijstje met links naar andere websites.

Een eigen verzameling links bijhouden is erg bewerkelijk; je moet regelmatig controleren of de links nog wel werken. Vakwijzer neemt u dit werk uit handen: Vakwijzer controleert elke nacht een kwart van alle URL's die in de database zitten. Er wordt bijgehouden welke URL's een foutmelding opleveren en hoe vaak dat gebeurt. URL's die een aantal malen een foutmelding geven, worden verwijderd uit de database.

U kunt een eigen zoekingang maken die direct linkt naar beoordeelde sites in een bepaald vakgebied of domein, rond een bepaald trefwoord of die geschikt zijn voor een bepaald onderwijsniveau. Het leuke is dat de verzameling beoordeelde links dynamisch wordt onderhouden in Vakwijzer. Een nieuw toegevoegde site verschijnt "vanzelf" ook via uw zoekingang zonder dat u daar iets voor hoeft te doen. Sites die niet meer toegankelijk zijn, verdwijnen ook "vanzelf".

Een voorbeeld

U wilt uw leerlingen informatie laten zoeken over spreekwoorden en gezegdes. U start

258 I Vakwijzer door en voor Neerlandici - Willy Weijdema & Carl Brsewitz

Vakwijzer, geeft als zoekwoorden op spreekwoorden, gezegdes. De doelgroep is leerlingen, het vakgebied: Nederlands. Het resultaat is: 14 hits. Deze links kunt u testen. Als het resultaat bevalt, kunt u de link met kopiëren en plakken op uw eigen website zetten. Voor liefhebbers van het bouwen van websites: de link ziet er als volgt uit:

<AHREF="http://vakwijzerlennisnet.nl/pls/knetp/vak.vak_zoek_p.vakz0400_ show?p_search_string= spreekwoorden + +gezegdes &p_logic= OR&p_method=S YN&p_sterren=l&p_soort= &p_type= &p_taal= &p_coy_id=20&p_odu_id= & p_doelgroep=L&p_srk id=&p_use_template=no ">Naam van de link</A>

Het bovenstaande is een voorbeeld van een URL Builder voor zoeken. Je kunt er ook een URL Builder voor bladeren maken. Kies in Vakwijzer: URL-builder voor bladeren. Kies als vak Nederlands, kies als onderliggend vakgebied Vakondersteunend, Vakdidactiek. Je krijgt een link met 8 hits. Plaats de link op uw eigen website en u hebt een link die "vanzelf" uw vakliteratuur op internet bij houdt. Voor de liefhebbers:

<AHREF="http://vakwijzer.kennisnet.nl/pls/knetp/vak.vak zoek_p.vakz0500_ show?p_cdn_id=1797&p_use_template=no ">Naam van de link</A>

Kennis : = Kennis x

Een link die "vanzelf" de ontwikkelingen op internet bij houdt: dat is nu precies waar het om gaat. De URL-builder werkt alleen goed, als de vakcommunity de informatie in Vakwijzer goed bijhoudt! Iedereen kan nu bronnen invoeren in Vakwijzer. Bronnen zijn niet meer beperkt tot websites, het kan ook lesmateriaal zijn, bijvoorbeeld in de vorm van een Worddocument. De communityleden beoordelen de bronnen. En zo kunnen docenten plezier hebben van elkaars werk. Iedereen doet een beetje, en iedereen kan het geheel gebruiken. Dat is ook de internetfilosofie. Kennis : = Kennis x, of wel: Kennis delen =

Kennis vermenigvuldigen.

7 Tot besluit

Vakwijzer is een groots en duur project van Kennisnet. Het is daarom heel plezierig dat Vakwijzer breed ondersteund wordt. Vakwijzer is bijvoorbeeld ook geïntegreerd in de website van de Nederlandse Taalunie: http://www.taalunieversum.org/.

Vakwijzer biedt heel geavanceerde voorzieningen. Voor veel docenten Nederlands zijn die voorzieningen nog te geavanceerd. Maar we kunnen er een begin mee maken. De vakcommunity is de plek om ervaringen uit te wisselen. Dus: meld u als lid van de vakcommunity Nederlands en participeer actief in Vakwijzer. Zo houden we gezamenlijk een Vakwijzer door en voor Neerlandici in stand!

http://www.digischool.nl/ne/community

Vakwijzer door en voor Neerlandici - Willy Weijdema & Carl Brsewitz 1259

Noten

Kennisnet is een project van het Nederlandse ministerie van Onderwijs. Het project bestaat uit twee afdelingen. Eén heeft als taak alle Nederlandse scholen een breedbandverbinding met internet te geven. De andere afdeling heeft als taak een portal website voor het Nederlandse onderwijs op te zetten en te onderhouden: www.kennisnet.nl

2 De complete indeling in domeinen en subdomeinen voor het vak Nederlands is te zien via de vakcommunity Nederlands: http://www.digischool.nl/ne/community Op de openingspagina kunt u kiezen voor Bladeren in Vakwijzer binnen het vak Nederlands.

De informatie over de SISO-codering werd verschaft door Gerdien van den Brand, werkzaam bij de Provinciale Bibliotheekcentrale Noord-Brabant en een van de actieve beoordelaars voor Nederlands in Vakwijzer.

Lijst van gebruikte links

http://www.kennisnet.nl

http://www.digischool.nl/comalg/communities.htm http://www.digischool.nl/ne/community

http://www.google.com

http://vakwijzer.kennisnet.nl

http://spin.bibliotheek.nl

http://www.taalunieversum.org/.

260 I Vakwijzer door en voor Neerlandici - Willy Weijdema & Carl Brsewitz

GROOT ONDERHOUD TWEEDE FASE André van Dijk

1 Abstract

Is the Dutch mother-tongue curriculum in crisis? The metaphors used in official publications of the Inspectorate of Education show us the value of Gareth Morgan's Images of Organisation: we need to accept the ambiguity of the actual situation in order to move on. The author – a teacher and therefore a team player of the Christelijk Lyceum Veenendaal - suggests that we should overcome the national difficulties by international networking.

2 Situatieschets

De rijksoverheid in Nederland heeft een belangrijk project op de rails gezet met als titel Herziening examenprogramma's havo/vwo. Deze herziening – de uitvoering is in handen van het SLO - betreft de domeinen, subdomeinen en eindtermen die per 1 augustus 1998 kracht van wet hebben gekregen. Er zal zogenaamd klein onderhoud plaatsvinden in 2003, op basis van ervaringen met de uitwerking van onder meer het programma Nederlandse taal- en letterkunde. En er zal groot onderhoud plaatsvinden in 2005, "waarbij bestaande inhouden van vakken en hun positie ter discussie staan, en via experimenten nieuwe onderdelen worden." Zo staat het in de publicaties van de uitvoerende instantie: Vakdossiers 2000 (SLO Enschede 2001).

Nu geeft de actualiteit een aantal signalen af die erop wijzen dat groot onderhoud gewenst is. Groot onderhoud van de taaltuin. Zo maakt de onderwijsinspectie zich bezorgd en publiceert De Tweede Fase een fase verder (23 november 2001) waarin het punt van de overbelasting van leerlingen en docenten centraal staat; een zaak die het OTO-rapport van 1987 voor de beroepsgroep neerlandici in het voortgezet onderwijs op de kaart heeft gezet en die sinds dat taakbelastingsonderzoek uit 1987 nog steeds dagelijks voelbaar is, en zo maakt de Landelijke Vakvereniging Neerlandici zich bezorgd met de Utrechtse conferentie Zorg om het vak Nederlands. Inspectie en de LVVN tonen zich bepaald niet gerust over de onderhoudsstaat van de tuincultuur.

De publiciteit die deze actuele uitingen gegenereerd hebben, is enorm. Het onderwijs-inspectierapport heeft in het tv-journaal van vrijdag 23 november 2001 uitgebreid aandacht gekregen en ook in alle landelijke dagbladen ("Inspectie pleit voor aanpassen studiehuis." NRC Handelsblad, 23 november 2001); de vakvereniging zag haar inspanningen beloond met koppen als "Neerlandici willen eerherstel erfgoed" (Trouw, 24 november 2001).

Groot onderhoud Tweede Fase - André van Dijk 1 261