Je bent 13 en je moet lezen…hoe kies je een goed boek?

ZEVENENTWINTIGSTE CONFERENTIE ONDERWIJS NEDERLANDS

om na te gaan in hoeverre dit project de deelnemers aan de masterclass intellectueel heeft uitgedaagd. Onderzocht zijn ook de manier waarop de concept-gestuurde lessen- reeks actualiserende en historiserende didactiek combineert en de mogelijkheden om de lessen te benutten voor uiteenlopende onderdelen van het vak Nederlands tegen de achtergrond van het Referentiekader Taal3.

In de workshop presenteren we, samen met een aantal van de ontwikkelaars, de digitaal beschikbare lessenreeks en lichten we de gebruiksmogelijkheden en de didactiek van ‘de zaak V’ toe. De lessenreeks is in zijn huidige vorm afgestemd op de bovenbouw van het vwo, maar is mogelijk ook geschikt voor vwo-3. Van de reeks, die in totaal tien lessen beslaat, kan ook een kleiner aantal lessen worden benut. De docentenhandleiding geeft daarvoor aanwijzingen. Vanwege de brede, literair-historische opzet van ‘de zaak V’ is het mogelijk de behandeling van de Middelnederlandse literatuur aan één tekst op te hangen, De burggravin van Vergi, desgewenst aangevuld met enige algemene literatuurgeschiedenis.

Noten

1 De masterstudenten die de lessenreeks hebben ontwikkeld en gegeven, of aan de totstandkoming ervan hebben bijgedragen, zijn: Afra Boot, Femke van Hilten, Jip Kloosterman, Marieke van Kemenade, Annemarije Visser, Karin Walta.

2 http://DeZaakV.wp.hum.uu.nl.

3 Deze onderzoeken, in de vorm van masterscripties en een praktijkgericht onderzoek, worden bij de lessenreeks digitaal beschikbaar gesteld.

Ronde 4

Caroline Wisse-Weldam (a) & Carolien Krikhaar (b)

1. Sint-Gregorius College, Utrecht

2. Bibliotheek Utrecht

Contact: wisseweldam@gmail.com

c.krikhaar@bibliotheekutrecht.nl

Je bent 13 en je moet lezen ... hoe kies je een goed boek?

Hoe vaak hoor je niet: “Hè, moet ik nu alweer een boek lezen?” of “Ik houd helemaal niet van lezen, want lezen is stom en saai” of “Wat leer ik nu van lezen?”. Op dat laatste is inmiddels gelukkig een antwoord. Het promotieonderzoek van Suzanne Mol & Adriana Bus, To read or not to read, is een meta-analyse van (inter)nationale onderzoe-

198

6. Literatuur

ken met als hoofdvraag of je slimmer wordt van lezen. De uitkomst is eenduidig: ja. Je vergroot naast je leesplezier ook je woordenschat en verbetert je spelling. Gratis!

Het bovengenoemde onderzoek vormt de basis voor het taalbeleidsplan van het Sint- Gregorius College, een scholengemeenschap midden in de stad Utrecht. Op ouderavonden wordt het onderzoek gepresenteerd en gekoppeld aan de leesbevorderende activiteiten die de school biedt. Veel van de activiteiten worden samen met de Bibliotheek Utrecht gerealiseerd. Al een aantal jaren werken de school en de bibliotheek nauw samen. Carolien Krikhaar van de Bibliotheek Utrecht en Caroline Wisse- Weldam van het Sint-Gregorius College hebben de handen in elkaar geslagen. Voor de brugklassen hebben zij de voorleeswedstrijd Read2Me! naar Utrecht gehaald. Inmiddels doen daar 1250 brugklassers aan mee. Een al langer bestaand project waar beide aan meewerken, is het bibliotheekbezoek. Elke brugklas bezoekt voor de kerstvakantie de bibliotheek. Daar volgen de leerlingen de workshop ‘Hoe kies ik een goed boek?’ en ‘Hoe lees ik goed voor?’. Deze laatste workshop is tevens de start van Read2Me!. Als er een schrijver op schoolbezoek komt, verzorgt Caroline het lesmateriaal en levert Carolien voldoende boeken en ondersteuning. De uitleencijfers van de bibliotheek laten zien dat de projecten ervoor zorgen dat leerlingen van het Sint- Gregorius College vaker boeken zijn gaan lenen in een van de bibliotheken die de stad Utrecht rijk is. Een ander project is Leeskr8!, ontwikkeld door onder andere Carolien Krikhaar. Carolien heeft de mediathecaris van de school opgeleid. Tijdens een uitgebreide mediatheekles maken de leerlingen aan de hand van een spel op de computer kennis met een aantal boeken en leren ze welk soort boeken het beste bij hen past en hoe ze daarin een keuze kunnen maken. Ook leren ze de mediathecaris en het uitleensysteem van de school kennen. Elke brugklasleerling verlaat de mediatheek met een boek. In de lessen Nederlands komt hier een vervolg op. Voor klassen 3- en 4-vmbo en 3-havo is er sinds kort in de bibliotheek lesmateriaal beschikbaar bij het boek Sonny Boy (van der Zijl 2005). Het boek wordt vergeleken met de film Sonny Boy (2010), onder regie van M. Peters. De kracht zit in de opbouw van de lessen en in de verwerkingsopdrachten. Voor leerlingen is dat vaak het eerste moment dat ze met volwassenenliteratuur in aanraking komen. Het is van belang het leesniveau van de leerling te verhogen en het leesplezier vast te houden. Scholen kunnen dit project bestellen. De bibliotheek levert dan, in overleg met de school, een krat boeken met het lesmateriaal erbij.

“Als de school en mediatheek/bibliotheek doelgericht samenwerken, gaan de leerresultaten van de leerlingen omhoog. Want wat blijkt: wie meer leest, scoort hoger op taaltoetsen. Zo eenvoudig is de meerwaarde van een intensieve samenwerking te onderbouwen. Deze doelgerichte samenwerking past in een structureel taalbeleid met aandacht voor de doorgaande leerlijn taal, waarmee alle leerlingen effectief ondersteund worden om het referentieniveau 2F voor het vmbo te halen. Dat is een van de kerntaken van school. De mediatheek/bibliotheek helpt de school om haar kerntaak beter uit

6

199

ZEVENENTWINTIGSTE CONFERENTIE ONDERWIJS NEDERLANDS

te voeren. Deze brochure biedt daar argumenten voor op basis van internationaal en Nederlands onderzoek dat onweerlegbaar laat zien dat leerlingen die meer lezen betere resultaten halen op school” (uit: ‘Meer lezen, beter in taal vmbo – effecten van lezen op taalontwikkeling’, Sectorinstituut Openbare Bibliotheken en Stichting Lezen voor Kunst van Lezen 2013).

De Bibliotheek Utrecht en het Utrechtse Sint-Gregorius College completeren elkaar.

Meer praktijkvoorbeelden vindt u in de brochure ‘De bibliotheek op school in het vmbo – samen werken aan lezen en leren’ (juni 2013) van Kunst van Lezen.

Ronde 4

Sander Bax (a) & Erwin Mantingh (b)

1. Universiteit van Tilburg

2. Universiteit Utrecht

Contact: p.a.bax@uvt.nl

e.mantingh@uu.nl

Moderne literatuurgeschiedenis, ofwel: historische letterkunde van de 20ste eeuw?

Waar eindigt de historische letterkunde en begint de moderne literatuur? In 1880, met de Tachtigers, is het antwoord in de handboeken. Maar voor onze leerlingen zijn alle boeken van pakweg voor hun geboortejaar literatuurgeschiedenis. Wat betekent dat voor het literatuuronderwijs van de 20ste eeuw? Bedien je leerlingen met een behandeling van stromingen in de klas of strooi je hen zand in de ogen? Is de canon in de klas een richtsnoer of een wurgkoord? Vertrekkend vanuit deze en dergelijke literair-historische vragen, proberen we een didactische aanpak te ontwikkelen voor de literatuurgeschiedenis die de brug moet slaan tussen enerzijds de schoolpraktijk en de wetenschap en tussen anderzijds de digitale boekengids www.lezenvoordelijst.nl(die leerlingen naar literatuur loodst op hun niveau) en de boekenplank die de rij kloeke delen van de nieuwe literatuurgeschiedenis torst (het werk van een groep vooraanstaande neerlandici).

De wet schrijft voor dat vwo-leerlingen in de bovenbouw drie boeken van voor 1880 lezen en de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis kennen. Havo-leerlingen hoeven geen historische werken te lezen, maar worden wel geacht “een overzicht [te kunnen] geven van de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis, en de gelezen literaire werken

200