Willy Weijdema · 17de Conferentie Het Schoolvak Nederlands · 2003 · pagina 16
Willy Weijdema, manager van de vakcommunity Nederlands
(Educatieve Faculteit Amsterdam)
"Weet u dat ik eigenlijk nooit alleen voor de klas van uw kinderen sta? Ik krijg hulp van wel 1500 andere leraren! We delen onze kennis en wisselen onze ervaringen uit op Kennisnet.nl. 1500 leraren weten meer dan één! Op kennisnet.nl vinden leraren en leerlingen tips en materiaal voor de lessen. En voor ouders: alles over opvoeden en onderwijs. Met Kennisnet.nl sta je er nooit alleen voor!"
Dit is de tekst van een reclamespotje, dat in het najaar van 2003 geregeld op de Nederlandse radio werd uitgezonden. www.kennisnet.nl is een portal, die toegang biedt tot educatieve informatie en diensten. De website wordt onderhouden door de stichting Kennisnet, gefinancierd door het ministerie van Onderwijs. Samen met de digitale school, www.digischool.nl faciliteert Kennisnet o.a. vakcommunities voor docenten. Daar gaat dit reclamespotje over.
De vakcommunity Nederlands is een van die vakcommunities. Ik ben nu al voor het vierde jaar manager van de vakcommunity Nederlands en het is mijn taak de virtuele communicatie te structureren en te stimuleren. In dit artikel zal ik uiteen zetten wat de vakcommunity te bieden heeft, wat er nu al gebeurt en welke nieuwe ontwikkelingen te verwachten zijn.
Wat heeft de vakcommunity te bieden?
De vakcommunity heeft een webpagina met actuele informatie. Er kan ook op gepubliceerd worden, bijvoorbeeld verslagen van studiedagen en conferenties, afstudeeronderzoeken en de nieuwsbrief van de Vereniging van Vlaamse Moedertaaldidactici: VVM. Het adres van de vakcommunity Nederlands is: www.digischool.nl/communitynederlands
De vakcommunity biedt ook een aantal digitale communicatiemiddelen:
- een elektronische nieuwsbrief
- een mailinglist
- een forum
De nieuwsbrief
wordt elke maand verzonden naar alle leden.
De mailinglist kan door alle leden gebruikt worden: het
adres is list-nederlands@digischool.nl. De
communitymanager is de moderator van de list: alle berichten komen eerst bij mij en ik bepaal welke
de moeite waard zijn om doorgestuurd te worden.
Iedereen kan berichten op het forum plaatsen en
reageren op berichten die erop staan. Wie zich ook echt laat registreren op het forum krijgt meer
rechten en kan o.a. meedoen aan opiniepeilingen. De nieuwsbrief is op dit moment het belangrijkste
communicatiemiddel. Alle nieuwsbrieven zijn te raadplegen via het archief van de vakcommunity: http://www.digischool.nl/ne/community/archief.htm De mailinglist wordt ontdekt en wordt steeds meer gebruikt voor onderlinge communicatie. Het forum
wordt tot dusver nog het minste gebruikt.
Hoe is de stand van zaken op dit moment?
Eerst de 'kijkcijfers'. Het aantal hits per dag varieert heel sterk. In de vakantieperiodes zijn ze laag, maar tijdens normale schoolweken scoort de community gemiddeld 100 hits per dag.
Dan het ledenaantal. In december 2003 telde de community 656 leden. Communities van 1500 leden of meer vind je alleen bij het primair onderwijs. Is 656 leden veel? Het aantal leden van de vakcommunities voor Engels en Duits is hoger. Toch ben ik niet ontevreden. De community Nederlands startte in 2000 met precies 2 mailadressen, waarvan eentje dat van mezelf was. Voor Engels en Duits waren er toen al bloeiende vaklokalen bij de digitale school. Voor Nederlands is er pas in 2003 een vaklokaal van de grond gekomen, maar dat loopt nu ook. Kijk maar eens bij http://www.digischool.nl/ne/nelok.htm Het vaklokaal is in principe bedoeld voor leerlingen, de vakcommunity voor docenten, maar beide groepen kunnen bij elkaar kijken.
Wat doen de kijkers en de leden? Zowel docenten als leerlingen hebben de meeste belangstelling voor lesmateriaal; leerlingen vooral voor interactief materiaal, dat online gemaakt kan worden, zie bijvoorbeeld http://www.digischool.nl/ne/digilessen/spelling/index.htm , docenten meer voor lessen waarbij ICT en met name internet gebruikt wordt, zoals webquests, lessen over taalverandering, over virtuele poëzie, zie http://www.digischool.nl/ne/community/lesmateriaal.htm
Kortom: er wordt veel gehaald... Dat zie ik niet alleen aan de kijkcijfers. In het najaar van 2003 kwam voor het eerst bij de community Nederlands materiaal achter een wachtwoord: de 'antwoorden' bij opdrachten over virtuele poëzie voor 3havo/vwo. Onmiddellijk kreeg ik per mail heel veel verzoeken voor de login-gegevens. Ook tijdens de HSN-conferentie hoorde ik van veel collega's dat ze het lesmateriaal van de vakcommunity raadpleegden. Het is echter de bedoeling van een community dat er ook 'gebracht' wordt, en dat doen veel minder mensen.
Een activiteit waar we ook al drie jaar aan werken, is Vakwijzer. Vakwijzer is een zoekmachine voor het onderwijs. De database wordt gevuld met bronnen: websites en ander digitaal materiaal. Het materiaal wordt beoordeeld op bruikbaarheid door de communityleden. De Vakwijzer van Nederlands is behoorlijk bijgewerkt: er zijn 1200 bronnen beoordeeld en geaccordeerd. Kennisnet startte in november 2003 een scholierenactie met posters voor verschillende vakken, waarop een stelling stond die duidelijk niet waar kon zijn. Maar hoe is het dan wel? Scholieren moesten dit opzoeken op Kennisnet. Voor het schoolvak Nederlands was als stelling bedacht: "Multatuli is een Italiaans pastagerecht - Zeker weten? Kennisnet.nl".
Als je dit gaat opzoeken in de zoekbalk boven de vakcommunity Nederlands,
vind je via Vakwijzer vrijwel meteen het goede antwoord, omdat je o.a. op de website van het
Multatuli-museum terecht komt. In januari 2004 wordt Vakwijzer vervangen door DAVINDI, een nieuwe
zoekfunctionaliteit die alle bronnen zal bevatten die in Vakwijzer stonden, maar veel meer
mogelijkheden zal bieden voor zowel het raadplegen als het toevoegen van bronnen.
Nieuwe ontwikkelingen
De nieuwe ontwikkelingen in 2004 volgen niet alleen de technische
mogelijkheden op het internet zoals DAVINDI, maar zijn er vooral op gericht dat we steeds meer
gezamenlijk zullen gaan doen en dat de vakcommunity een substantiële rol gaat spelen in
onderwijsvernieuwing. Ik bespreek drie projecten
Project Methodebeoordeling
In opdracht van de stichting Openboek Educatief startte dit project in
september 2003. De stichting Openboek
Educatief heeft een heldere doelstelling: het creëren van
transparantie in de leermiddelenmarkt door het aanreiken van informatie. Daartoe verzamelt en
publiceert de stichting oordelen van gebruikers over o.a. methoden. Door middel van een echte online-enquête konden de communityleden hun oordeel
invullen. Binnen een maand waren er 102 beoordelingen ingevuld. Ook over dat getal ben ik niet
ontevreden. Ik had gerekend op 10 procent van het aantal leden, dat zouden er toen 61 geweest zijn.
Het aardige hiervan is, dat je gezamenlijk een heel informatieve pagina over methodes maakt, waarop
je gebruikersoordelen over verschillende methodes kunt vergelijken: zie http://www.digischool.nl/openboek/ne/bekijk
Redactieraad
Docenten staan er niet meer alleen voor, maar een communitymanager tot voor kort wel! Dat is nu gelukkig ook verleden tijd. De community Nederlands heeft sinds december 2003 een echte redactieraad, bestaande uit vertegenwoordigers van vakverenigingen, in Nederland en in Vlaanderen, actieve communityleden, de medewerker voor Vakwijzer en de beheerder van het vaklokaal Nederlands. De redactieraad heeft als taken het draagvlak van de community te vergroten en de communitymanager tips en adviezen over de inhoud van de webpagina's te geven. Na de HSN-conferentie heb ik een aantal mensen uitgenodigd toe te treden: tot mijn grote vreugde kreeg ik van allen, op één persoon na, per kerende post, een positieve toezegging. En dat terwijl lid zijn van de redactieraad geen materieel gewin oplevert! Wie er lid zijn kunt u lezen op http://www.digischool.nl/ne/community/redactieraad.htm
Webdidactiek
Dit is de belangrijkste en meest ingrijpende ontwikkeling. Kennisnet heeft een website geopend:
http://webdidactiek.kennisnet.nl We weten nog nauwelijks wat webdidactiek inhoudt; we zijn het gezamenlijk aan het uitvinden. In ieder geval worden de rollen van docent en leerling anders: docenten zullen meer begeleiden, leerlingen werken niet alleen voor het volgende proefwerk maar geven zelf betekenis aan hun leren. We communiceren ook anders en presenteren zal een belangrijke vaardigheid worden. Er moeten alternatieve leerwegen komen, zodat leerlingen keuzemogelijkheden krijgen: nog altijd het belangrijkste ideaal van de digitale school. Dit alles hebben drie talencommunities: Duits, Engels en Nederlands, heel basaal vertaald in de actie: Boek beetje beu. Daarin worden docenten die zonder/minder met 'het boek van de methode' werken, opgeroepen over hun ervaringen te publiceren. De oproep verscheen in het Levende Talen Magazine van oktober 2003 en werd verspreid tijdens de HSN. Er zijn voor Nederlands nog niet zo heel veel reacties op gekomen, maar ik ben wel aan het overleggen met docenten die aan het experimenteren zijn met elektronische leeromgevingen.
Tot slot
Ik ben heel optimistisch over de vakcommunity Nederlands in het jaar 2004.
Kennisnet faciliteert ons, samen met de digitale school, om de technische ontwikkelingen te volgen.
Er is ook weer nieuwe financiering gekomen om docenten die didactisch vernieuwend bezig zijn, te
belonen. Steeds meer docenten Nederlands gaan de mogelijkheden van het internet benutten in hun
onderwijs. Als communitymanager streef ik ernaar, dat de vakcommunity Nederlands het platform is
waarop hun ervaringen uitgewisseld worden en waar materiaal gepubliceerd wordt dat andere docenten
zal inspireren en stimuleren. Kijk daarom geregeld op www.digischool.nl/communitynederlands en meld u
aan als lid!
Willy Weijdema: w.h.weydema@efa.nl
Bibliografie (in chronologische volgorde)
Kouwenhove, Frits van, Communities binnen Kennisnet. In: COS, Computers Op School, 13 : 01, januari 2001, p. 32 -33
Weijdema, Willy en Carl Brüsewitz, Vakwijzer door en voor Neerlandici. In: Retoriek en praktijk van het schoolvak Nederlands 2001. Uitgever: Academia Press, Gent, 2002 ISBN 90382 0436 1 p. 255 - 261
Franquinet, René, Hoestaathetmetdecommunitiesopkennisnet.nl? Momentopname van de VO-communities. In: COS, Computers Op School, 14 : 10, december 2002, p. 4 - 7
Bijlsma, Allard, Kennisnet voor het Voortgezet Onderwijs. Digitaal onderwijs in toepassingen. Uitgever Instruct, Bodegraven 2003. ISBN 90 5735 793 3. Met name hoofdstuk 4: Op bezoek bij de vakcommunities, p. 65 - 79
Boekensteijn, Koos e.a., Talendocent en computer: permanente LAT-relatie of stille revolutie? Drie jaar vakcommunities Talen. In: Levende Talen Magazine, juni 2003, p. 27
Boek beetje beu, oproep in Levende Talen Magazine, oktober 2003, p.32
Internetadressen
